کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 171

چوب آخر را زدن-پایان کاری را اعلام کردن-مانند در حراج

زاله بندی-مرزبندی در کشتزار-کرت بندی

دست خر کوتاه-فوضولی موقوف !-دخالت نکن ! دست نزن !

تاب خوردن-بازی کردن با تاب-پیچ و خم برداشتن

دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

اهل محل-همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند

دخالت کردن-در آمدن در کاری

 

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

آتش‌پا-فرز و چالاک-بی قرار

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

چشمه آمدن-گوشه ای از مهارت خود را نشان دادن

 

 
زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد

 

افقی برگشتن-شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن

باجی-خواهر-زن ناشناس

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

بر و برگرد نداشتن-مسلم-قطعی-بی چون و چرا

خط زدن-با خط کشیدن روی چیزی آن را باطل کردن

خنگ-نادان-ابله-کودن

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

خنگ خدا-نادان و کودن

دست آمدن-به دست آمدن-پیدا شدن-حاصل شدن

اسب چپ با همدیگر بستن-با هم کینه و دشمنی داشتن

دل گُنده-سهل انگار

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

زود رنج-نازک دل-حساس
پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی
دست به دست دادن-دست عروس را در دست داماد گذاشتن
خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن
چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن
خاله وارَس-آدم فضول

چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند
ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

بشکن-صدایی که در حال شادی و پایکوبی از بهم زدن انگشتان در می آورند.

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

 

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن
از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

تک پران-زن نانجیب

دیر کرد-تاخیر-تعویق

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

بالا تنه-از کمر به بالای بدن

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

از بن دندان-از ته دل-با میل و رغبت
ریختن مو-سخت وحشت کردن

 

چشم زاغ-بی شرم

 

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

 
بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن

اسباب‌کشی-نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر

به جا آوردن-شناختن

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد

خاک بر سری-بی آبرویی

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت

پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

تافته ی جدا بافته-بر تر و به تر از دیگران
 

پات-بی آبرو-بی تربیت

چرکتاب-پارچه ای با رنگ خاکستری یا قهوه ای که چرک را زود نشان نمی دهد

تخته زدن-پنبه زدن

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

راه گم کردن-نه از روی میل و اراده بلکه اتفاقی به جایی آمدن

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل
چین دادن-تابدار و شکن دار کردن

خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

خرده قرض-بدهی اندک

 

به صرافت افتادن-به فکر انجام کاری افتادن
پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

پی پیش-کسی که نوبت دوم بازی مال او است
بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

راسته چینی-چیدن ساده و آسان

چرندیات-سخنان بی هوده و مزخرف

 
بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن

اشک تمساح-گریه ی دروغین

بار انداختن-توقف و اقامت کردن
پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن

پر رودگی-پر گویی-پر حرفی
خواب زده-خواب آلود-خواب گرفته

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری
دست تنها-بی یار-تنها

تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

باخت-آنچه باخته باشند-زیان

اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی
زیر سری-بالش-متکا

حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار

زبان را گاز گرفتن-از گفتن سخنی پشیمان شدن
حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت

حلیله و ملیله-چیز موهوم-داروی بی خاصیت-روغن میخ طویله

چیزی را به کسی زهرمار کردن-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

ارزانی(بخشیدن، دادن)

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

زیپو کسی را زدن-از کار برکنار کردن-معزول کردن

 
خانه یکی-صمیمی و یکدل

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

بی جا-نامناسب-بی مورد

خالی خالی-بدون چیز دیگری

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

 

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن

بد تا کردن-بد رفتار کردن-بد معامله کردن

اشرفِ خر(حریصی که زیان کند، نه خود خورد و نه به دیگران خوراند)

بله بُری-گفتگو برای تعیین شرایط عقد و میزان حقوق زن و شوهر
بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد
پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

بی اُرس و پرس-بی مقدمه
دنبال کردن-تعقیب کردن-اصرار و پافشاری کردن-پی گیری کردن

از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

از صرافت چیزی افتادن-از انجام کاری منصرف شدن

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

حلال وار-به صورت حلال

چهار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه
بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن-از باران به ناودان پناه آوردن

در آوردن از خود-دروغ پردازی کردن
خوش رقصی کردن-چاپلوسی کردن-خود شیرینی کردن

خاکروبه ای-سپور-آشغالی

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

دان-دانه-چینه

ته نشست-رسوب

خرج جیب-توجیبی-خرج غیر لازم

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

 
بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

پیراهن عثمان کردن-بهانه قرار دادن

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن

دور از شما ب-لانسبت

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

بالینی-کلینیکی

ریختگی-ریزش

آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)
بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع

دله دزدی-عمل دله دزد

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن

حاجی خرناس-لولو

اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی
از تعجب شاخ در آوردن(بسیار شگفت زده شدن)

به هر تقدیر-در هر صورت-خلاصه

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

 

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

رو کردن-روی آوردن-آشکار کردن-به رخ کشیدن

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن

خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد
دهن کسی را آب انداختن-کسی را به طمع انداختن-میل شدید در کسی ایجاد کردن

پُکیدن-ترکیدن

خبرچینی کردن-سخن چینی کردن-خبر از جایی به جایی بردن-جاسوسی کردن

آبدوغ خیاری-بی ارزش-بی اعتبار
ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

حسینقلی خانی-با هرج و مرج-بی قانون

آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)
خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح

خط یازده سوار شدن-پیاده رفتن

بقچه بندی-ران چاق

بد گوشت-آدم نچسب-دیر پیوند-کسی که زخمش دیر بهبود یابد
پرت شدن حواس-از موضوع دور افتادن

 

 

چشم چران-کسی که چشمش به دنبال زیبارویان باشد

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

بابت-مورد-زمینه-موضوع

بفرما زدن-تعارف کردن

جادو و جنبل-دعاهایی که برای قضای حاجات یا دفع بیماری و از این قبیل می خوانند
خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس
بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

 

پرت از مرحله-دور از اصل موضوع

آشغالی-سپور

 

 

برای فاطی تنبان نشدن-بدرد نخوردن-قانع کننده نبودن-فایده نداشتن

روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا

پا دری-فرشی که پای در می اندازند-سنگی که کنار در می گذارند تا باد در را حرکت ندهد

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است
از دماغ فیل افتادن(بسیار متکبر و خودبین بودن)
آفتابه خرج لولهنگ کردن-چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

جوال پنبه آوردن-حرص و طمع زیاد داشتن-میل و علاقه ی فراوان داشتن

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

احدالناس-کسی-فردی
ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی‌مقدمه

 
چوچول باز-دغل-بی حیا
 

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

دوا درمان-مداوا-معالجه

اِرا-هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید
رو آمدن-به جایی رسیدن-ترقی کردن-ثروتمند شدن
دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

جیک-صدا-آواز

چِخه-نگا. چِخ

پاک-به کلی-یکسره

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

بزنگاه-نقطه ی ضعف-سر وقت-موقع حساس-زمان مناسب

انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

خر گرفتن کسی-کسی را احمق حساب کردن
بَزک-آرایش-چسان فسان

ازدست‌رفته-عاشق

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

حق و حساب دان-لوطی منش-پای بند به آداب و رسوم اجتماعی

آسمان تا زمین-تفاوت بسیار

از پا ننشستن-سماجت ورزیدن-از کوشش دست نکشیدن
بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

چُغُل-سخن چین

دو سر قاف-دشنامی زشت که گاه برای شوخی نیز گفته می شود

ریسک کردن-به کاری خطرناک دست زدن
توپ و تشر زدن-سخنان درشت به کسی گفتن-بر سر کسی فریاد زدن

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

از پا درآمدن-افتادن-سخت خسته و درمانده شدن

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

بالا تنه-از کمر به بالای بدن

ادرار بزرگ-مدفوع

آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن

زُل-خیره

آشیخ روباه(آب‌زیرکاه، مکار)

 
آب نخوردن(درنگ نکردن)

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

حیدری و نعمتی-گروه های دشمن هم
دست از همه جا کوتاه شدن-بی چاره و بی پناه شدن

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

چلو خورش-غذایی مرکب از چلو و یک نوع خورش
چوچول باز-دغل-بی حیا

خوشبختانه-از حُسن اتفاق
دم به ساعت-هر ساعت-هر لحظه
دُم به دست دادن-بهانه به دست دادن-خود را گیر انداختن

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

چارلا-چهار لا-چهار تو

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

دست خدا به همراه-در پناه خدا

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

 
بو بردن-حدس زدن-از روی شواهد فهمیدن
بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

آب مریم(شیره‌ی انگور، عصمت و طهارت)

زجرکش کردن-به زجر و شکنجه کشتن
دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

 
خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا

چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

زکی-لفظی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

چوب خوردن-تنبیه شدن

پشم و پیله-ریش

آسمان با زمین دوختن(داشتن کمال مهارت در تیراندازی)

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

جست زدن-پریدن-خیز برداشتن

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا
روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن

چار شانه-دارای شانه های پهن-کنایه از مرد خوش اندام
چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

خشکه بار-نگا. خشکبار

دو دلی-تردید-بی تصمیمی

الانه-همین حالا-هم اکنون

دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی
آب مروارید-تار شدن عدسی چشم
اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)
چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن
اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)
اُتُل-شکم-اتوموبیل

زود باش !-شتاب کن! عجله کن!

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)

آب شیراز-شراب

جفت-به هم چسبیده-جا افتاده-مرتب-نر و ماده-دو گاو که برای شخم زدن به کار می برند

 

به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن

چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت

خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا

 

به حساب کسی رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

 

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

خرده حساب-طلب مختصر-دشمنی قبلی

به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن
جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

 

خاص و خرجی-ممتاز و معمولی

خربازار-شلوغ بازار-بی حساب و کتاب
از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)
بد گل-زشت-بد ترکیب

آخرین تیر ترکش-آخرین تدبیر

آهن کهنه به حلوا دادن-معامله‌ی پرسود کردن

جفت بودن-در جای خود قرار داشتن
دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است

خُل-نیمه دیوانه-سفیه
دستی به سر و صورت کشیدن-خود را مرتب کردن-آرایش کردن

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک

پر روده-پرچانه-روده دراز
 

از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن
آشیخ روباه-آب‌زیرکاه-مکار

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

جا در جا-فورن-جا به جا

خوردنی-غذا-قابل خوردن

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن

خاطرجمع شدن-مطمئن شدن
ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

بنده منزل-خانه ی من

با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

جریحه دار شدن-زخمی شدن-دل شکسته شدن-رنجیده شدن