بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 377

توان هماوردی با کسی را داشتن

بی پایه-دروغ-پوچ

دست شستن از چیزی-از چیزی دست کشیدن-از داشتن چیزی ناامید شدن

پِخ کردن-با گفتن پِخ کسی را ترساندن

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

جَلَب-حقه باز-موذی-تقلبی-زن نا به کار

آن روی کسی بالا آمدن(خشمگین شدن)

بجا آوردن-شناختن-دریافتن

حرف مفت-سخن بی هوده و پوچ

خوابگوشی-سیلی-کشیده

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

 
به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن
تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

 

خط-راه-مسیر-مشی و مرام-مسلک-کنایه از نامه

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

 
تخم مرغ عسلی-تخم مرغی که در آب گرم نیم پز شده است
دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم
آب به آسیاب کسی ریختن(با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن)
حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

دست و رو نشسته-ناکس-ناچیز

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)

خوشا به حال ماهی-خیلی تشنه ام
خم شدن-دولا شدن
چاق کردن-سر حال آوردن-درمان کردن

از پس چیزی (کسی) بر آمدن(توان انجام کاری را داشتن، توان هماوردی با کسی را داشتن)

جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد

زیر گرفتن-زیر کردن

 

خرخور-چیزی که قابلیت خورده شدن را از دست داده است

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)

چشم دراندن-دقت زیاد کردن

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن
جزیی فروش-کسی که که کالا را در اندازه های کوچک می فروشد

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

رج کردن-رج بستن
از صدقۀ سرِ-از عنایت و لطفِ

ریسک کردن-به کاری خطرناک دست زدن

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

دل و دماغ-دل و حوصله

چوچول باز-دغل-بی حیا

بد آوردن-بد شانسی آوردن-زیان دیدن بر اثر پیشامد بد

 

 

تل انبار-توده-انباشته
اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

خوش برخورد-خوش محضر-خوش معاشرت
اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود

 

اختر شمردن(شب‌بیداری)

خاکه-خرده ی هر چیزی

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

خایه ی چپ کسی بودن-به تمسخر: نزد کسی اعتبار و احترام داشتن
بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

اکبیری(زشت، بی‌ریخت)

زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

پیش زدن-جلو زدن-سبقت گرفتن

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

برادر شوهر-برادرِ شوهر هر زن

با ریسمان کسی به چاه رفتن-با اعتماد به کسی به کاری دست زدن

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

چاقچور-شلوار گشاد و بلند و کف دار زنانه که آن را بر روی شلیته و تنبان می پوشیدند

زیر جامه-زیر شلواری

 

خیرات کردن-چیزی را
اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

دَنگال-جادار-بسیار فراخ
خارج از حد-بیش از اندازه

 

چاق و چله-سر حال-سر دماع-فربه-سالم و شاداب

دور و بر-اطراف-پیرامون

دو شاخ-دارای دو شقه

بی چیز-تهی دست-فقیر

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

احتیاطی(نجس، ناپاک)
 

تِر تِر-آواز بیرون آمدن فضولاتِ بیمار اسهالی
در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن

آه از نهاد کسی برآمدن(نهایت تاسف به کسی دست دادن)

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

بد دهن-کسی که پیوسته فحش و ناسزا می گوید

آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت

به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن

خاله جان آقا-یکی از چهار زن کلثوم ننه

پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن

روز بد نبینی-امیدوارم به سرت نیاید

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن
زلف-موهای جلو سر و بناگوش

خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری

دق-غصه و ناراحتی-نوعی بیماری روحی که بیمار را رنجور می کند و از بین می برد

از بیخ-یکسره-به‌کلی-کاملن

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی

 

خداحافظی کردن-به درود گفتن

بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

دست به ریش کشیدن-با التماس خواهش کردن

رضا قورتکی-بی حساب و کتاب-بی اساس

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

چانه لغی-راز داری نکردن
پِی-دنبال
دست پیش-گدا

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

آش دهن سوزی نبودن-زیاد جالب نبودن-اهمیت زیادی نداشتن
چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن
دهن بسته-حیوان

دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق

تلمبار- تل انبار

دندان تیز کردن-طمع کردن

 

دسته اش را در کردن-تصفیه حساب کردن-جبران کردن کاری

تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن
پیمانکار-آن که مطابق قرارداد انجام کاری را در زمان معین به عهده می گیرد

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

 

خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن
حضرت عباسی-راست و درست

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

آمیزقلمدون(میرزا‌بنویس، کاتب)

دستگیره-وسیله ی باز و بسته کردن در و پنجره-کهنه ای در آشپزخانه برای برداشتن دیگ از روی اجاق

چال افتادن-گود شدن

انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن

بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

رشته ی سر در گم-وضع بغرنج-کار دشوار

زوراب زدن-برای استفراغ زور زدن ولی چیزی بالا نیاوردن

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

 
بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

حرص خوردن-عصبانی شدن

آبکش کردن-سوراخ سوراخ کردن
دهان گیره-غذای اندکی که میان دو غذای اصلی می خورند

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)

دنده کشیدن-دنده ی اتوموبیل را پیاپی عوض کردن

بیرون رفتن-به توالت رفتن

چُرتی-اهل چرت زدن-ضعیف-مردنی

پا به زا-حیوان یا انسانی که هنگام زایمانش نزدیک است
اینجانب-تعبیر گوینده یا نویسنده از خود

خورند-لایق-درخور-به اندازه ی-طرفیت

حرف شنو-سر به را-مطیع

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

 

خالی کردن تفنگ-شلیک کردن

رو به راه شدن-آماده و مهیا شدن

زحمت دادن به خود-خود را به زحمت انداختن

ژوری-هیئت داوران

جسته دوزی-نوعی دوختن

چشم خوردن-نظر خوردن

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)
ابرو انداختن(ابرو آمدن)

ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

چیز خور-مسموم شده

رنگ دادن و رنگ گرفتن-رنگ به رنگ شدن

چهار دستی-فراوانی

دزد و دغل-نادرست و مکار

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن
خرمن-انبوه و پرپشت

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن

 

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

بمیرم-قربان بروم

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه

تخم پس انداختن-بچه ساختن-بچه به دنیا آوردن
ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

رها کردن به امید خدا-دست کشیدن و به جریان روزگار واگذار کردن

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

 

تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود

خاک به سر کردن-به فکر چاره افتادن-چاره جویی کردن
از دست برآمدن(ممکن و شدنی بودن، از عهده بر آمدن)

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن
پَلِه-پول

دو دوزه بازی-دو رویی-کلک زنی

 

انگشت‌کوچکه‌ی کسی نشدن-بسیار فرودست تر از کسی بودن-اصلن با کسی قابل مقایسه نبودن

اقبال کسی به برج ریق بودن(بداقبال بودن)

 

پینه-وصله-پوست سخت شده

رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

ریزه میزه-ریزه پیزه

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

زیر انداز-پارچه ای که زیر پای کسی یا زیر چیزی گسترانند
پر زور بودن سمبه-زیاد بودن فشار

آدم بی‌سر و پا(متضاد آدم درست‌وحسابی)

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

از بن ناخن-ذخیره-بندگی-اطاعت

 
زار-کوتاه شده ی زایر

دو زاری کسی افتادن-به اشارات و کنایات پی بردن

خرید خدمت-فروختن خدمت کارمند به اداره-پرداخت پول برای نرفتن به خدمت سربازی

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

 

افسار کسی را شل کردن(به کسی آزادی کمی دادن)

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

 

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

از قرار(ظاهرن، آن‌طور که پیدا است)

 

خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن

دَم کردن-ریختن آب جوش روی چای و مانند آن و حرارت دادن آن ها-گذاشتن برنج جوشانده بر روی آتش تا آب آن بخار شود

ته بندی-خوراک کمی که پیش از غذای اصلی می خورند

پول و پله-پول
پنج دری-اتاقی که پنج در دارد

الانه(همین حالا، هم اکنون)

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

به صرافت افتادن-به فکر انجام کاری افتادن
این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن
آفتاب کسی به زردی رسیدن-به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی

بد شیر-متقلب-بد جنس
خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک

دست فروشی-شغل دست فروش

خواب آلود-آن که کاملن بیدار نشده است

ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن-در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن

بی شیله پیله-بدون حقه بازی-صاف و ساده

 

بی نماز شدن-گرفتار عادت ماهانه شدن

دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

تل انبار-توده-انباشته

از تک و تا نینداختن خود-از رو نرفتن-جا نزدن-خود را نباختن

دهن کسی گرم بودن-خوش سخن و مجلس آرا بودن

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

درب و داغان-خرد و متلاشی-پریشان

راه اندازی-راه انداختن
پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند

زرده ی کسی نبستن-موفق نشدن در کار-بی ثمر ماندن کوشش کسی

پر کسی به پر کسی گرفتن-برخورد مختصری با کسی داشتن

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن
اُزبَک(بی‌ریخت، ژولیده، ازخودراضی)
پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

چهل منار-تخت جمشید

تر دماغ-سرحال-شنگول

دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

بی دماغ-افسرده-اوقات تلخ-دمق

به سر دویدن- با سر رفتن

به هوس چیزی افتادن-مایل به چیزی شدن-به یاد چیزی افتادن و آن را خواستن

چرک نویس-نوشته ی نخستین که ممکن است بازبینی و ویرایش شود

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

خوش ظاهر-دارای ظاهر آراسته-کنایه از بدجنس

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

آدم شش‌درچهار-شخص کوچک اندام و ریزنقش

چنگولک-سست و ضعیف

اوراق(قراضه، اسقاط، ازکارافتاده)

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن
دستی پس، دستی پیش-سخت تهی دست-بی چیز
چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

 

خوش باور-آن که هر گفته ای را راست می پندارد

پرداخت کردن-صیقل دادن-جلا دادن

به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

 
پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

حالی کردن-فهماندن
تق تق کردن-آواز برخورد پیاپی دو چیز به یکدیگر

 
چاسان فاسان-آرایش-بزک

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست

چَکه-شوخ و بذله گو

چوچول باز-دغل-بی حیا

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

از شیر گرفتن(به دوره‌ی نوزادی پایان دادن)

زیر آبکی-شنای زیر آب-پنهانی

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن
 

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

انداختنی(جنس نامرغوب)

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

خدمت رسیدن-به حضور رسیدن

 

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

 

از دست کسی در رفتن(کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن)

پیچ گوشتی-وسیله ای که با آن پیچ را باز و بسته می کنند

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

 

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن
دماغ چاقی-احوال پرسی

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

خرت به چند-کی از تو پرسید؟ به حساب آوردن-اعتنا کردن
بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

خاور زمین-قاره ی آسیا

بخاری از کسی بلند نشدن-به حال دیگری سودی نداشتن-توانایی و برش نداشتن

به حساب کسی رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن
خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

 

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)

 
خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

حسن دله-آدم ولگرد و بیکاره

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن
 

اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

 

زیر سر گذاشتن-زیر سر داشتن

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن

آبدوغ خیاری-بی ارزش-بی اعتبار

چندر غاز-پول بسیار کم

دروغ درآمدن-معلوم شدن که دروغ است

خواب دیدن برای کسی-نقشه کشیدن برای استفاده یا کوبیدن کسی

 

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

حرف گوش کن-حرف شنو

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

پرت گفتن-حرف بی معنی زدن

آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن
آب نخوردن-درنگ نکردن

حقه باز-شعبده باز-تر دست-مکار

دک کردن-از سر وا کردن

 

چَکه-شوخ و بذله گو

آشنا روشنا-دوست آشنا

بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن
چشم خوردن-نظر خوردن

خرده خرده-کم کم-رفته رفته
خپله-چاق و کوتاه قد
پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

پیاله فروشی-میخانه

دزدی گرگی-دله دزدی

پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

تَپوک-ضربه ی دست یا پا

تخته بند شدن-زمین گیر شدن-ناتوان از حرکت اعضای بدن شدن

رو زیاد کردن-پر رو شدن-توقع زیادی داشتن

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

 

جُم خوردن-تکان خوردن-برای انجام کاری آماده شدن

دماغ چاقی-احوال پرسی