بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 57

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)
به جان آمدن-به ستوه آوردن-به تنگ آوردن

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

چِل-خل و دیوانه

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن
آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

جا دار-وسیع-فراخ

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)

تاتی کردن-در زبان کودکان: راه رفتن

اشک کسی دم مشکش بودن(سخت زود رنج بودن، زود به گریه افتادن)

درز گرفته-کوتاه کرده
دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

پشت دست را داغ کردن-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن

بی طرف-کسی که در دسته بندی گروهی شرکت و دخالت ندارد

آزار داشتن-انجام کاری به قصد اذیت دیگری-کرم داشتن

تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

دو هوا شدن-بیمار شدن به دلیل تغییر هوا

خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

 

از دهان در رفتن-پریدن حرفی از دهان-بدون پیش‌بینی سخن راندن

پوست پیازی-نازک و بی دوام
در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

چندر غاز-پول بسیار کم

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

 
چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

جیغ و ویغ-داد و فریاد

چاشت بندی-صبحانه-غذای اندک

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

چنته-خورجین چرمی-فکر-سینه

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

چوب پوش کردن-با چوب پوشاندن

از دماغ کسی در آمدن-شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن
دیوار کوتاه-کنایه از زبونی و ناتوانی

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن-از باران به ناودان پناه آوردن

چراغ موشی-هر چراغی که به کمک حلبی یا چیزی مانند شیشه ی مربا به عنوان مخزن نفت و یک فتیله درست شود

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

داداشی-برادر در زبان کودکان

اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)

بریدن از هم-قطع رابطه کردن

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

دنده کج-کج خلق-یکدنده

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

بد قدم-نامبارک-بد شگون

خیلی آب خوردن-گران تمام شدن-هزینه ی سنگین داشتن

چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)

 

آب به آب شدن-تغییر آب و هوا دادن-بهبود یافتن به سبب سفر

 

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن
آک‌بند(نو واستفاده‌نشده، هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده، دست اول)

از بی‌کاری مگس پراندن(بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن)
خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

داد و بی داد-جار و جنجال-هیاهو

آب آتش مزاج(می سرخ)

بغل دست-کنار دست-پهلوی دست

چال افتادن-گود شدن

تزئیناتی-کسی که کارش تزیین است

ته کشیدن-تمام شدن-به آخر رسیدن

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

بدلی-تقلبی-جنس بد
حاج خانم-عنوان احترام آمیز برای زنان مسلمان سالمند

به گرد کسی نرسیدن-بسیار عقب بودن از کسی-فاصله ی بسیار با کسی داشتن

 
راحت باش-خطابی به سربازان به هنگام آموزش نظامی برای اندکی استراحت

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

دست دادن-پیش آمدن

از منبر پایین آمدن-از پرچانگی دست برداشتن-سخن را به پایان آوردن

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

آجرپاره(جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره)

جاکن کردن-به حرکت درآوردن-کسی را از مقامی دور کردن

ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن
بزن و بکوب-ساز و آواز و رقص-مجلس بزم
دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

تو پوزی زدن-تو دهنی زدن-با سخن تندکسی را نا امید کردن

پس افتاده-بچه ی کسی

دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن

بیلاخ-بالا بردن و نشان دادن انگشت شست به هنگام ناباوری به معنی : آنچه که می گویی خیالی بیش نیست-فقط این انگشت به تو می رسد. مترادف شیشکی

 
اُزبَک(بی‌ریخت، ژولیده، ازخودراضی)

آخر و عاقبت-نتیجه‌ی خوب

دست خدا به همراه-در پناه خدا

بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن
پر بدک-خیلی بد
بازی کردن-لق بودن-جفت نبودن

 

از ته دل(از سر صدق و صفا)

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

خوب کردن-درمان کردن-شفا دادن

 

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)

تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن
تخم چیزی ورافتادن-ریشه کن شدن
ازخداخواسته(آرزومند، مشتاق)

خودشیرینی-خوش رقصی-خود را صمیمی وانمود کردن

پس پس رفتن-رو به عقب گام برداشتن

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن
تیز بزی-فورن-بی درنگ
زوزه کشیدن-آواز برآوردن
چش-چشم

خالو-دایی-کلمه برای خطاب در جنوب ایران

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

دم بازی-چاپلوسی-تملق

برآورد-تخمین

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

 

بارک الله-آفرین خدا بر تو باد-آفرین

چینی بند-چینی بند زن

جن زده-دیوانه

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

از قماش چیزی (کسی) بودن(از جنس چیزی بودن، از تیپ کسی بودن)

بی برو برگرد-بدون تردید-بی چون و چرا
آب‌زیرکاه(حیله گر، فتنه انگیز، دو رو)

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

 

ریش شدن-ریش ریش شدن

چول کردن-شرمنده کردن
باد زدن-با ایجاد جریان هوا خنکی یا اشتعال پدید آوردن
از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

بیا و برو-دم و دستگاه-قدرت و حشمت

از بن ناخن-ذخیره-بندگی-اطاعت

پینه زدن-وصله کردن

پس گذاشتن کسی-از کسی جلو افتادن

 

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

از دست کسی در رفتن(کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن)
 

فرسوده و خراب شدن

 

 

جُل-پوششی که روی اسب و خر می اندازند-لباس کهنه-میوه های بته ی مرده

خجالت زده-شرم زده-شرمگین

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

دهن کجی کردن-ادا و شکلک در آوردن برای مسخره کردن-بی اعتنایی کردن

چش-چشم

پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن

راپرت کردن-گزارش دادن-خبر دادن

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن

 

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

 
دو دستی-با هر دو دست
خبر گرفتن-پرسیدن

پاشیر-گودال پای شیر آب

چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی
حساب سوخته-بدهی قدیمی

چهارتا شدن چشم کسی-سخت تعجب کردن کسی-خیره ماندن از تعجب

پِخ پِخ کردن-سر بریدن در زبان کودکان

انگشت بر حرف نهادن-ایراد گرفتن-نکته‌گیری کردن-اعتراض کردن
به آخر خط رسیدن-به پایان کار

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

زخم زبان-نیش زبان-آزردگی از سخن کسی
تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

اُمُل-عقب‌افتاده-قدیمی

برو برگرد-چون و چرا

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود
از تیپ کسی بودن

 

 

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

الانه(همین حالا، هم اکنون)

پینه زده-وصله کرده

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان
رخت کسی کوک بودن-رفاه داشتن

در بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن
انداختنی(جنس نامرغوب)

تو به تو-گوناگون-لا به لا

به روی کسی آوردن-به چشم کسی آوردن-به کسی یادآوری کردن

آهو چشم-معشوق-شاهد

از شیر مادر حلال‌تر(چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست)

برخورد-بهم خوردن-تصادف

آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

بامبول-حقه-کلک

از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

آشی شدن-سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان

ریز حساب-جزییات صورت حساب-اقلام جزء سیاهه

اجل‌برگشته-کسی که مرگ به‌سراغش آمده

پَک و پوزه-ریخت و قیافه-شکل ظاهر
داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید
چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند
آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن

 
رفتن توی نخ چیزی یا کسی-چیزی یا کسی را زیر نظر داشتن و پاییدن

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

دَنگ-صدای به هم خوردن دو چیز

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

اَنف کسی معیوب بودن-ابله بودن-خل بودن

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت

آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

جیم الف جا-آدم ریزه میزه

پیشت-آوازی برای راندن گربه

راه به ده بردن-حاصلی داشتن-موفق شدن
تک پران-زن نانجیب

 

تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

دندان گِرد-طمع کار-آزمند-گران فروش

پشت رو-وارونه

پیشاب-ادرار

باخت-آنچه باخته باشند-زیان

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

تپه ماهور-زمین ناهموار

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

 

 

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

چای صافی-نگا. چای صاف کن

دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

جفت-به هم چسبیده-جا افتاده-مرتب-نر و ماده-دو گاو که برای شخم زدن به کار می برند
خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن
اطفال باغ-گل‌های تازه
 

خیکی-آدم چاق و فربه

دل و جگر زلیخا-تکه تکه-پاره پاره

پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن

توجیهی-برنامه های توضیحی

چِز دادن-روی آتش گرفتن پوست برای سوزاندن موها و پرها

دله دزد-آفتابه دزد-دزدی که به چیزهای کم ارزش قانع است
این خاکدان(دنیا)
جاهل-جوان-نادان

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت
تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند
تیار کردن-آماده کردن

روی شکم سیری-بدون تعهد-از سر بی خیالی

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

 

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

بغلی-چیز کوچکی که در بغل جا بگیرد-بطری کوچک
به حرف کشیدن- به حرف آوردن کسی

 

پیش خر کردن-پیش از موعد خریدن

اُق زدن-بالا آوردن

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

خوش منظره-خوش نما-زیبا

آینه‌ی بخت(آینه‌ای که داماد همراه شمعدان برای عروس می‌فرستد)
روغن از ریگ کشیدن-کاری محال انجام دادن

رشوه گیر-رشوه خوار

چوب در چیزی کردن-تحریک کردن

آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)

 

جانانه-محکم-کامل-بزرگ-شدید

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

 

 

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

دو سره بار کردن-از دو جا سود بردن-دو لپی خوردن

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)

از نافِ جایی آمدن(کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن)

 

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

اُق زدن-بالا آوردن

اجل معلق-مرگ ناگهانی

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن

بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن

آیَم سایَم(گاه‌کاهی)

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق

خشتک-وسط درز دو پا در شلوار

چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن

زر ورق-کاغذ نازک و شفاف و زنگی

از چاله در آمدن و به چاه افتادن(از باران به ناودان پناه بردن)

پشم و پیله-ریش

ارزانی(بخشیدن، دادن)

چاه ویل-جایی که اگر کسی یا چیزی برود دیگر بر نگردد

اگر بمیری هم-به‌هیچوجه-هرگز

جا انداختن-به سر جای خود آوردن

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن