به‌طورکلی، شرکتها ممکن است به یکی از سه شکل مالی، اقتصادی و حقوقی با شکست مواجه شوند. در شکست مالی، ضعف در ایفای تعهدات در زمان سررسید، وجود حالت تنگنای مالی را نشان می‌دهد معمولاً نشانه تنگنای مالی، فقدان سرمایه در گردش است. فقدان سرمایه در گردش، نشانه‌ای است که خود ناشی از علل دیگری مانند ساختار سرمایه‌ای ضعیف با استقراض جاری بیش از حد، هزینه عملیاتی بالا و امثال این موارد است. معمولاً بین شکست به معنی اقتصادی و شکست مالی و اعتباری فرق گذاشته می‌شود. به‌طورکلی، شکست تجاری همان شکست اقتصادی است، زیرا موسسه نتوانسته است برای سرمایه‌گذاری انجام شده، سودی مشابه آنچه که در جای دیگر قابل دسترسی است را تحصیل کند. شکست ازنظر قانون، عدم توانایی ایفای تعهدات در سررسید نیست. قوانین شکست را این‌طور تعریف می‌کنند که کل دارائیها برای پرداخت کل بدهیها کافی نباشد. معمولاً دلایل مختلفی باعث بروز ورشکستگی می‌شود. مهمترین دلیل ورشکستگی شرکتها، سوء مدیریت سازمانهاست. خطاهای مدیریتی، هزینه بالا، فعالیت مالی ضعیف، بی‌اثر بودن فعالیتهای فروش و هزینه تولید بالا، می‌تواند به تنهایی یا ترکیبی از آنها هشداری برای ورشکستگی شرکت باشند. فعالیتهای اقتصادی می‌تواند یکی دیگر از دلایل ورشکستگی شرکتها باشد. رکود اقتصادی، تغییرات نرخ بهره، بالا رفتن تورم، نوسانات قیمت مواداولیه و شرایط اقتصادی بین‌المللی، از دلایل اقتصادی ورشکستگی سازمانهاست. تصمیمات دولت، پیشامدهای طبیعی ناخواسته و مرحله عمر سازمانها نیز از دیگر دلایل بروز ورشکستگی هستند.
1-4-1-2- پیش بینی شرکتهای ورشکسته
مهمترین موضوعهای مطرح شده در زمینه مدیریت مالی، سرمایه‌گذاری و اطمینان به سرمایه‌گذاران برای افراد حقیقی و حقوقی است. در کشورهای پیشرفته صنعتی، تحقیقات بسیاری درمورد فرایند تصمیم به سرمایه‌گذاری صورت گرفته است. یکی از مسائلی که می‌تواند به نحوه تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری کمک کند. وجود ابزارها و مدلهای مناسب برای ارزیابی شرایط مالی و وضعیت سازمانهاست، زیرا تا زمانی که شخص سرمایه‌گذار نتواند ارزیابی دقیقی از سرمایه‌گذاری موردنظر خود داشته باشد، انتخاب وی بهینه نخواهد بود. یکی از ابزارهای مورداستفاده برای تصمیم به سرمایه‌گذاری در یک شرکت، مدلهای پیش‌بینی ورشکستگی است. سرمایه‌گذاران همواره می‌خواهند با پیش‌بینی امکان ورشکستگی یک شرکت از ریسک سوخت شدن اصل و فرع سرمایه خود جلوگیری کنند. از این‌رو، آنها درپی روشهایی هستند که بتوانند به‌وسیله آن ورشکستگی مالی شرکتها را تخمین بزنند، زیرا در صورت ورشکستگی، قیمت سهام شرکتها به شدت کاهش می‌یابد. پیش‌بینی ورشکستگی با استفاده از روشهای مختلفی صورت می‌پذیرد، که از میان روشهای مزبور، روش تجزیه‌وتحلیل نسبتها و روش تجزیه‌وتحلیل ریسک بازار از اعتبار بیشتری برخوردار است. در روش تجزیه‌وتحلیل ریسک بازار، احتمال وقوع ورشکستگی شرکت ازطریق تغییراتی که در ریسک بازار (مثل واریانس نرخ بازده یک سهم و ریسک سیستماتیک) رخ می‌دهد، تخمین زده می‌شود. در روش تجزیه‌وتحلیل نسبتها، احتمال وقوع ورشکستگی به‌وسیله یک گروه از نسبتهای مالی که توسط صاحبنظران با هم ترکیب شده‌اند تخمین‌زده می‌شود.
- در مدل آلتمن[1] برای پیش‌بینی وقوع ورشکستگی، از روش تجزیه‌وتحلیل نسبتها استفاده شده است. مدل تشکیل شده از پنج نسبت مالی که به روش تجزیه‌وتحلیل ممیزی، ضریب‌دار شده‌اند و به صورت یک تابع که نسبتهای مالی به‌عنوان متغیرهای مستقل آن هستند، به‌اجرا درآمده‌است. هدف اصلی انجام این تحقیق – تعیین میزان کاربرد مدل آلتمن(Z-SCORE) برای بررسی وضعیت ورشکستگی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در گروه شرکتهای صنایع نساجی و ساخت فلزات اساسی، است. همچنین سوال ویژه‌ای برای تجزیه‌وتحلیل و یافتن راه‌حل مناسب انتخاب شده است که عبارتند از: آیا به‌کارگیری مدل آلتمن برای بررسی وضعیت ورشکستگی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (شرکتهای صنایع نساجی و ساخت فلزات اساسی) مناسب است.
- مدل آلتمن : مدل مورد استفاده،مدل (Z’-SCORE) آلتمن است.این مدل که از پنج نسبت مالی: سرمایه در گردش به کل دارایی (X1) ،سود انباشته به کل دارایی (X2) ،درآمد قبل از بهره و مالیات به کل دارایی (X3) ،ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام به ارزش دفتری بدهی (X4) ،فروش به کل دارایی (X5) تشکیل شده به صورت زیر است:
(Z= 0/717 X1+0/847 X 2+3/107 X 3+0/420 X 4 +0/998 X 5′
در این مدل اگر Z′( شاخص کل )محاسبه شده برای شرکتهاکمتراز23/1باشد، احتمال ورشکستگی شرکتها خیلی بالا واگر بین 23/1و9/2 باشد، شرکت در ناحیه ورشکستگی،واحتمال ان وجود دارد.
همچنین اگر Z′( شاخص کل )محاسبه شده بالاتر از 9/2 باشداحتمال ورشکستگی شرکت خیلی کم است آلتمن با این مدل به 94 درصدپیش بینی صحیح دست یافت.(آلتمن[2]، 2000)
[1] E.ALTMAN
[2] altman2000
