مبانی نظری تابع تقاضا

تئوری رفتار مصرف کننده و بر اساس آن تئوری تقاضا از مباحث بسیار پیشرفته در علم اقتصاد است . ولی نحوه گذار از استدلالهای تئوریک به یک چهارچوب مشخص برای مطالعه تجربی همواره مورد بحث اقتصاددانانی که قصد برآورد تابع تقاضا را داشته اند ، بوده است .به طور ایده آل ابتدا باید تابع مطلوبیت خاصی مشخص شود و سپس با فرض اینکه مصرف کننده در پی به حداکثر رساندن مطلوبیت است ، تابع تقاضای مورد برآورد را از طریق ماکزیمم کردن تابع نسبت به قید بودجه استنتاج می شود. به این ترتیب قیدهای مربوط به رفتار مصرف کننده خود به خود در تابع تقاضا مستتر خواهند بود.آنچه  که از تحلیل کلاسیک رفتار مصرف کننده بر می آید ، این است که این تابع علاوه بر قید مربوط به بودجه باید قیدهای زیر را در بطن خود داشته باشد :

• شرط مربوط به همگنی تابع : تابع تقاضا باید همگن از درجه صفر باشد
• شرایطی که مربوط به تغییر قیمت و یا درآمد و نتیجه آن بر روی مقدار مورد تقاضا است و به شرط اسلاتسکی مشهور است (اثرات جانشینی و درآمدی)
• شرط مربوط به حاصل جمع کشش های درآمدی(شرط انگل)

اقتصاد خرد، به تقاضا به منزله نیمی از بازار می نگرد که در آن کالاها و خدمات مبادله می شوند. تقاضا طبیعتاً نیروي محرکۀ نیازي تلقی می شود که براي رضایت آن، بنگاه ها در ازاء دریافت پاداش مناسب، به فعالیت در تولید کالا و خدمات برانگیخته می شوند. بیشتر تحلیل هاي اقتصادي اساساً به علائم رفتار فرد توجه دارند و میزان مطلوبیت حاصل از خرید براي رفع نیازهاي وي را محاسبه می کنند به طوري که نظریه رفتار مصرف کننده این فعالیت را مورد بررسی قرار می دهد.

اما از آنجا که اقتصاددانان بیشتر به تقاضاي کل توجه دارند، تقاضا را می توان مقدار محصولی تعریف کرد که در یک دوره زمانی معین، خریداران مایل و قادر به خرید آن در قیمت هاي داده شده باشند. بنابراین تابع تقاضاي معمولی براي یک مصرف کننده، تعداد کالاهایی را که مصرف کننده به صورت تابعی از قیمت کالا و درآمد خود خریداري می نماید، نشان می دهد.(Somerset,1993)

2-12-1-مبانی نظری بیمه درمانی

مدل تقاضای فرد برای بیمه، بر اساس حداکثرسازی مطلوبیت انتظاری بنا شده است. فرض کنید که مصرف کننده در صورت بروز یک حادثه به عنوان مثال در صورت بیماری، با احتمال P با زیانی برابر با A دلار مواجه باشد، که به صورت (P,W0-A, W0) نمایش داده می شود. در اینجا W0 نمایانگر موقعیت ثروت اولیه است. اگر مصرف کننده R دلار به یک شرکت بیمه پرداخت کند، شرکت بیمه در صورت وقوع زیان، مبلغ A دلار به مشتری بازپرداخت خواهد کرد؛ مثلا در زمان بیماری A دلار به عنوان هزینه خدمات درمانی دریافت می کند. در نتیجه چه بیماری رخ دهد یا رخ ندهد، او از داشتن ثروتی برابر WO-A مطمئن خواهد بود. حداکثر بهایی که وی حاضر به پرداخت به شرکت بیمه است از حل این رابطه برای R به دست می‌آید:

U(W0-R)=PU(W0-A)+(1-P)U(W0)

ارزش انتظاری ناشی از بیماری معادل PA است. اگر مصرف‌کننده از ریسک دوری نماید، ارزش به دست آمده R بیشتر از PA خواهد بود و اگر قیمت بیمه بیشتر از R نباشد، او مبادرت به اختیار بیمه خواهد کرد. اما اگر نرخ بیمه بیشتر از R باشد، مصرف کننده یا مشتری به رغم دوری از ریسک اقدام به بیمه کردن نخواهد کرد. از ـنجا که شرکت ‌های بیمه تمایل دارند علاوه بر جبران هزینه، سود هم ببرند، سعی خواهند کرد که نرخ بیمه را در سطحی بیشتر از PA نگاه دارند. در یک بازار رقابت کامل تمام ریسک پذیرها، تمام بی تفاوت‌ها در مقابل ریسک و برخی از کسانی که از ریسک دوری می کنند، اقدام به خرید بیمه نمی کنند.

سیاست های بیمه گذاری ارائه شده از سوی شرکت‌های مختلف ممکن است که در زمینه‌های مختلف با یکدیگر تفاوت داشته باشند، برخی از این شرکت‌ها ممکن است از یک قاعده کاهشی استفاده کنند که به موجب آن اولین D دلارها از خسارات را پرداخت و جبران نمی کنند. برخی دیگر از شرکت‌های بیمه از قاعده بیمه مشترک تبعیت می کنند که بر اساس آن بیمه‌شده نیز بخشی o < α < 1 خسارت وارده را تامین می کند (هندرسن و کوانت، 1386).

در روش‌های اقتصاد سنجی، الگوسازی می تواند مبتنی بر تقاضای نظریه‌های خرد یا فروض اقتصاد کلان باشد. الگوهای مبتنی بر نظریه‌های اقتصاد خرد، شکل سیستمی توابع تقاضاست و به تخصیص کل بودجه مصرف‌کننده به یک مجموعه از کالاهای مختلف مربوط می‌شود. این توابع سیستمی تقاضا به‌طور هم‌زمان، تقاضا را برای هر کالا در ارتباط با قیمت آن کالا، قیمت سایر کالاها و درآمد بررسی می کنند.

در کارهای تجربی به دلیل مشکل بودن انتخاب تابع مطلوبیت مناسب و استخراج تابع تقاضا از آن، معمولا از تابع تقاضا در حالت‌های غیر سیستمی یا منفرد استفاده می شود. در تابع تقاضای منفرد، همه محدودیت‌های توابع تقاضای سیستمی وجود ندارد. همچنین این تابع تقاضا لازم نیست که از حداکثر کردن تابع مطلوبیت خاصی به‌دست آید. به طور کلی توابع تقاضای منفرد از نظریه‌های خاصی استنتاج نشده بلکه بیشتر از طریق آزمون و خطا در استفاده از متغیرها و فرم‌های مختلف معادلات به دست آمده‌اند. در نتیجه این توابع، انعطاف پذیری زیادی دارند و به راحتی می توان متغیرهای مربوط را وارد الگو و متغیرهای زاید را از آن حذف کرد. توابع تقاضای منفرد را می توان در حالت‌های مختلف خطی، نمایی و لگاریتمی به‌کار برد. این مدل‌ها تنها حاوی یک معادله با یک متغیر وابسته و مجموعه‌ای از متغیرهای توضحی می باشند که غیر تصادفی هستند؛ یا حداقل در صورت تصادفی بودن، توزیع مستقل از اجزای اخلال تصادفی دارند(ابریشمی، 1380).