الزامات بالقوه مسئولیت پذیری اجتماعی

حرکت در مسیر مسئولیت‌های اجتماعی و زیست محیطی یک عامل ضروری و حیاتی است که منجر به تداوم فعالیت سازمان در بلند مدت می‌گردد. مطالعات و تحقیقات گسترده در اواخر سال 2002 ، موسسه «پرایس واتر هاوس[1]» در سطح بین الملل بیانگر این بود که قریب به 70 درصد مدیران ارشد سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بر این باورند که نشان دادن مسئولیت‌های اجتماعی سازمان تأثیر بسزایی در سودآوری فعالیت‌ها دارد. از طرفی سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها برای پیاده سازی و رعایت مسئولیت اجتماعی نیازمند الزاماتی می‌باشند، این الزامات در واقع پیش نیاز و مقدماتی هستند که سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به واسطه حضور و استفاده از آنها مسئولیت اجتماعی خود را آغاز می‌نمایند. الزامات مسئولیت اجتماعی در سازمان به طور مشخص تبیین و تعریف نشده است بلکه هر سازمانی با توجه به ظرفیت و قابلیت‌های خود آنها را تبیین می‌کند. در برخی پژوهش‌ها فرهنگ سازمانی شایسته به عنوان پیش نیاز ظهور مسئولیت اجتماعی در سازمان مطرح شده است (Milee et al,2013). همچنین برخی محققان مدعی شده اند که سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها برای پیاده سازی مسئولیت اجتماعی در فعالیت‌هایشان نیازمند الزامات روانی می‌باشند، بدین معنی که کارکنان سازمان باید دارای ویژگی‌هایی از قبیل خود برتربینی و یا خود ارتقایی باشند تا بتوانند رفتار مسئولانه اجتماعی را از خود بروز دهند (  Crilly et al , 2011 ). در پژوهش حاضر عملکرد مالی و بیانیه‌های اخلاقی به عنوان پیش نیازهای سازمان در جهت پیاده سازی مسئولیت پذیری اجتماعی در نظر گرفته شده اند .

2 – 1 – 5 – الف .  بیانیه های اخلاقی[2]

در ابتدا یک سازمان باید رفتارهای پاسخ‌گویانه خودش را متناسب با ذی‌نفعان تعریف و تنظیم نماید . فرال[3] (2004) بیان می‌کند که ارتباطات شرکت صرفاً به واسطه آگاهی و پیش‌قدمی در مسئولیت پذیری اجتماعی خلق نمی‌شود بلکه مسئولیت پذیری اجتماعی به عنوان سند و وجه الضمانی بین شرکت و ذی‌نفعانش معرفی می‌شود. یک روشی که تعهد شرکت‌ها به رفتار مسئولانه و پاسخ گویانه را تضمین می‌کند، بیانیه‌های اخلاقی است. مورفی[4] (2005) دریافت که بیشتر سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها صرفا یک بیانیه اخلاقی ندارند بلکه بیانیه‌های اخلاقی متعددی در زمینه‌های مختلف دارا می باشند (Stanaland et al , 2011) .

بیانیه‌های اخلاقی یکی از ساختارهای رسمی هستند که سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها برای نهادینه کردن اصول اخلاقی و اخلاقیات از آن ها استفاده می کنند و نشان داده شده که حقیقتاً تأثیر مثبتی روی یک زمینه اخلاقی سازمان دارند ( Badnet , 2002).

امروزه سياست‌هاي اخلاقي توسط سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به دقت طراحي و در قالب بيانيه با وسواس مکتوب و به نام کدهای ( بیانیه های) اخلاقي منتشر می‌شوند. کدهاي اخلاقي بيانيه‌اي از ارزش‌ها هستند که در قالب شکلي شبيه سياست‌ها می‌باشند چرا که تفکر و تصميم‌گيري کارکنان و به خصوص مديران را جهت می‌دهند.  کدهاي اخلاقي در نهايت ، کد اطمينان از کالاهاي با کيفيت و مهمتر از آن خدمات با کيفيت عالي است که آرامش و آسايش جامعه را تأمين مي‌نمايد.  جوامعي که به مفاهيم اخلاقي توجه ننموده و از قوانين اخلاقي پيروي ننمايند ، اعتماد و عدالت از ميان آنان رخت بر مي بندد  (www.muslim.com). بیانیه های اخلاقي که در برخی متون منشور اخلاقي هم ترجمه شده اند ، ابتدا از طريق اديان الهي و کتب ديني به زندگی انسان‌ها راه يافتند. درقرن حاضر با مشارکت کليسا و اساتيد دانشگاه‌ها مفاهيم اخلاقي در دروس مختلف و به خصوص رشته مديريت تدوين شده و درحال حاضر کمتر کتاب مديريتي به چاپ می‌رسد که در آن حداقل اشاره‌ای به نقش حياتي اخلاق در مديريت نشده باشد. مفهوم اخلاقي کسب و کار اعتماد و عدالت است (www.muslim.com) .

بيانیه‌هاي اخلاقي غالباً لازم است منجر به بيانيه کدهاي رفتاري شوند که بيشتر شبيه روش‌ها و رويه‌ها هستند و انسان را وادار می‌کند تا از مرحله تئوری پردازي به مرحله اقدام و اجرا برسد و مفهوم واقعي سيستم متبلور شود . ترکيب شدن انسان متخصص (انسان حرفه ای) و سياست‌هاي اخلاقي (بیانیه های اخلاقي) و رويه‌هاي اجرائي (کدهاي رفتاري) يک سيستم تمام عيار به وجود می‌آورد که سبب افزايش اطمينان و کاهش بسيار اشتباهات می‌شود و موجب می­شود همه به دقت بدانند که در شرايط گوناگون چگونه بايد عمل کنند (.about.com) . حقیقت اميدوارکننده اينست که اکثر سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي بزرگ و کوچک در دنيا و مشاغل عمده داراي کميته‌هاي اخلاقي و کدها و بیانیه‌هاي اخلاقي (يا منشور اخلاقي) هستند. حرفه‌هاي حسابداري، پزشکي، استادي دانشگاه‌ها، پليس ، حقوق و وکالت و دستگاه‌های دیپلماسی در زمره حرفه‌هایی هستند که حساسيت کار آنها را مجبور ساخته تا زودتر از ساير حرفه ها داراي منشور اخلاقي شوند (اکبریان ، 1388) .

با توجه به مطالب عنوان شده به نظر موجه می‌رسد که ادراکات مصرف‌کننده از کیفیت بیانیه‌های اخلاقی شرکت به نوبه خود ادراکات آنها را از سطح تهعد به مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان تحت تأثیر قرار می‌دهد .

2 – 1 –  5 –  ب .  عملکرد مالی

علاوه بر بیانیه‌های اخلاقی، ممکن است موفقیت مالی یک سازمان ادراکات مصرف‌کننده از رفتار سازمان در مواجهه با جامعه را تحت تأثیر قرار دهد. تئوری منابع کمکی از این نکته حمایت می‌کند که منابع موجود (مالی یا غیره) ممکن است اثرات استراتژیک بلند مدت بیشتری بر سازمان داشته باشند. نتایج پژوهش‌ها نشان داده است که عملکرد اجتماعی سازمان به طور مثبت با عملکرد پیشین و سابق سازمان در ارتباط است. برای سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها با عملکرد مالی بهتر این امکان وجود دارد تا در زمینه مسئولیت پذیری اجتماعی فعالیت کنند. این امر موجه است که مصرف‌کنندگان از شرکتی که از نظر مالی توانمند است انتظار خواهند داشت تا از طریق درگیری بیشتر در اقدامات و فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی رفاه جامعه را بهبود بخشند ( Stanaland et al , 2011 ) .

[1] . Pricewaterhouse

[2] . Ethics Estatements

[3] . Ferall

[4]. Murphy