سامانه پژوهشی – اثربخشی آموزش استرس‌زدایی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی (MBSR) در طرح‌واره‌های هیجانی، کاهش استرس ناباروری و …

تجربه هیجان‌هابه صورت عادی (طبیعی)
هیجانات منفی:
پذیرش به شیوه سازگار
بیان به شیوه سازگار
اصلاح و تغییر رفتار به شیوه سازگار
دست زدن به مکانیسم سرکوب سازی هیجانات منفی:
سوءمصرف مواد، انکار و
رفتارهای اعتیادگونه
مزمن شدن و کاهش تسلط و کنترل بر تنظیم هیجانات
نشخوار ذهنی،نگرانی، ملامت کردن خود و دیگران
تبدیل اجتناب از موقعیت‌های برانگیزاننده طرح‌واره هیجانی به عنوان سبک (صفت) روان‌شناختی مزمن
(تداوم طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه)
 
درگیر شدن با مشکلات هیجانی
شکل۲-۱ مدل در هم تنیدگی طرح‌واره‌های ناسازگاراولیه در تولید هیجانات منفی (لیهی، ۲۰۱۱)
افراد ممکن است هیجان‌های خود را غیرقابل‌ درک، کنترل ناپذیر، بی‌ارزش، شرم‌آور و پایان‌ناپذیر تلقّی کنند. آن‌ها ممکن است معتقد باشند که نمی‌توانند احساسات خود را بپذیرند و بیان کنند و اگر هیجانات خود را ابراز دارند، دیگران آن‌ها را تأیید نمی‌کنند. آن‌ها ممکن است به اندیشناکی دربارۀ احساسات ناگوار خود بپردازند یا با پای چوبین و البتّه بی‌تمکین منطق و استدلال به جنگ با هیجان‌ها برخیزند و یا این‌که دیدگاهی ساده‌بینانه نسبت به هیجان‌ها اتخاذ کنند. برخی از افراد نیز ممکن است هیچ‌گونه احساسی را تجربه نکنند. برخی از افراد نیز ممکن است دیگران را به دلیل داشتن چنین احساس‌هایی، سرزنش کنند. این طرح‌واره‌های هیجانی منفی در پردازش هیجانی یا نظم‌بخشی به هیجان‌ها مشکل ایجاد می‌کنند. افرادی که چنین طرح‌واره‌هایی در ذهنشان نقش بسته باشد به این زودی‌ها نمی‌توانند گریبان خود را از شر ناراحتی‌های هیجانی خلاص کنند(شناخت درمانی، جودیت بک).
شکل ۱ نشان می‌دهد که افراد ممکن است با سه شیوه نسبتاً متفاوت به هیجان ناخوشایند اولیه، واکنش نشان دهند. ممکن است، فردی در ابتدای امر به هیجان خود (مثل ناراحتی) توجّه کند، امّا بتواند آن را عادی جلوه دهد. چنین فردی هیجان خود را ابراز می‌کند و داشتن هیجان را حقّ طبیعی خودش می‌داند، بنابراین کمتر درگیر اندیشناکی می‌شود. فرد دیگری ممکن است، اجتناب هیجانی و شناختی اختیار کند. درنتیجه ممکن است دچار مشروب نوشی، پرخوری یا حالت‌های گذرای تجزیه‌ای شود. با اتخاذ این راهکارها، باور فرد (“هیجان‌ها منفی غیرقابل تحمّل و کنترل ناپذیر هستند”)، بیشتر تقویت می‌شود. این باور یا طرح‌واره در ایجاد اندیشناکی و نگرانی نقش بسزایی دارد. دیدگاه نفر سوّم این است که هیجان‌هایش غیرقابل‌درک و شرم‌آور هستند و به هیجان‌های هیچ‌کس دیگری شباهت ندارند. چنین فردی دیدگاه ساده‌بینانه‌ای دربارۀ هیجان‌ها دارد. تفسیرهای منفی چنین فردی از هیجان‌هایش، او را درگیر اندیشناکی و نگرانی می‌کند(همان منبع).
مقیاس LESS که پیش‌ازاین ذکر کردیم، یک مقیاس ۵۰ سؤالی خود گزارش دهی است که به ما اجازه می‌دهد تا طرح‌واره‌های هیجانی را در ۱۴ جنبه بسنجیم: تایید، قابل درک بودن، احساس گناه، دیدگاه ساده‌انگارانه درباره دیگران، ارزش‌های بالا، کنترل، عقلانی، کرختی، طول مدت، توافق عمومی، پذیرش احساس‌ها، نشخوار ذهنی، ابراز و سرزن. شاخص‌های فردی در فرم‌های مشخصی ثبت می‌شود و هر بعد به‌وسیله یک تعدادی از شاخص‌ها روی آن خرده مقیاس یا بعد بخصوص وزن گذاری شده است.
۲-۱۰برنامه کاهش استرس مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی(MBSR)
در ابتدا درمان‌های مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی توضیح داده می‌شود که به صورت زیر در ادامه خواهند آمد:
جدول۲-۷
ترتیب مطالب ذکر شده در بخش۲-۱۰