ویژگیها و ابعاد رهبری خدمتگزار
نويسندگان بسياري، از جمله اسپيرز، مدير بنياد رهبري خدمتگزار گرين ليف، ده ويژگي رفتاري لازم شامل: ايجاد گروه، خادميت، دورانديشي، آگاهي، شنود مؤثر، مفهوم سازي، التيام بخشي، همدلي، تشويق و تعهد به رشد افراد را براي رهبري خدمتگزار شناسايي كرد. پيج و وانگ نيز در تعيين چارچوبي مفهومي براي سنجش رهبري خدمتگزار هفت شاخص شامل: قدرت و مباهات، خدمت رساني، توانمندسازي و توسعة فردي ديگران، رهبري مشاركتي، رهبري تشويقي، رهبري الهام بخش و رهبري با بصيرت را براي رهبر خدمتگزار برشمردند. ليدن و همكاران نظريات محققاني از جمله بارباتو و ويلر، پيج و وانگو، و اسپيرز و لورنس را در مورد ابعاد رهبري خدمتگزار تفسير كردند و 9 ويژگي شامل: التيام بخشي عاطفي، ارزشدهي به اجتماع، مهارتهاي ادراكي، توانمندسازي، كمك به رشد و موفقيت پيروان، اولويتدهي به پيروان، رفتار اخلاقي ، ارتباطات و خدمترساني را براي رهبري خدمتگزار مشخص كردند (بلانچارد و هاجز،1386،47).
برای رهبری خدمتگزار ویژگیهای متفاوتی توسط نظریه پردازان حوزه رفتار سازمانی نیز ارائه شده است که از میان آنها به ده ویژگی که توسط کریتنر و کینیکی مطرح شده، اشاره می‌شود(Crossman, 2013):
- شنیدن: رهبران خدمتگزار برای شناسایی و تشخیص خواسته‌های گروه در سازمان سعی می‌کنند خوب بشنوند.
- همدلی: افراد سازمان نیازمند شناسایی و پذیرش از سوی رهبر برای داشتن روحیه ویژه و منحصر به فرد هستند. رهبران خدمتگزار در تلاشند تا با احساسات و عواطف دیگران همدلی کنند.
- التیام بخشی: یادگیری برای التیام دادن افراد، نیرویی قدرتمند برای تغییر و یکپارچگی است. یکی از بزرگترین نقاط قوت رهبری خدمتگزار، آمادگی رهبران و کارکنان برای مواجه شدن با سختیهای احتمالی در آینده است.
- آگاهی: آگاهی عمومی و بخصوص خودآگاهی، باعث تقویت بیش از پیش رهبران خدمتگزار می‌شود. این رهبران معمولاً با محدودیتها و نقاط قوت خود آگاه هستند.
- ترغیب به تصمیمگیری: رهبران خدمتگزار هنگام تصمیم‌گیری‌ها و تلاش برای نفوذ بر دیگران ، بیشتر به ترغیب افراد می‌پردازند تا اینکه از قدرت و موقعیت خود استفاده کنند. آنها در ایجاد توافق در بین گروه به طور اثربخش عمل می‌کنند.
- مفهوم سازی: رهبران خدمتگزار، تواناییهای خودشان را برای داشتن یک رؤیای متعالی پرورش می‌دهند. توانایی در نگاه به یک مسأله (یا سازمان) داشتن یک دورنمای مفهوم سازی شده ای است که باید از فراسوی واقعیتهای روزانه به وجود آید. این رهبران به دنبال ایجاد تعادلی مناسب بین گرایش مفهومی درازمدت و تمرکز روزانه (کوتاه‌‌مدت) هستند.
- دوراندیشی: دوراندیشی یک نوع ویژگی خاصی است که رهبران خدمتگزار را قادر می‌‌سازد تا درسهای گذشته، واقعیتهای زمان حال و پیامدهای احتمالی یک تصمیم در آینده را درک کنند. این امر مستلزم داشتن یک ذهن شهودی است.
- نظارت: رهبران خدمتگزار خود را ناظر بر افراد و منابعی می‌دانند که تحت کنترل و نظارت آنهاست.
- متعهد نسبت به رشد افراد: رهبران خدمتگزار اعتقاد دارند افراد دارای ارزش ذاتی فراسوی همکاری محسوس آنها در سازمان به عنوان یک کارگر هستند. آنها سعی می‌کنند برای کارکنان خود فضایی را فراهم کنند که ضامن رشد فردی، حرفهای و معنوی آنها باشد.
- برقراری ارتباط: رهبران خدمتگزار برای ایجاد حس مشترک در درون و بیرون سازمان در پی شناسایی و تشخیص توانایی افراد سازمان هستند.
هرچند كه اسپيرز بيان ميكند كه اين ده ويژگي رهبري خدمتگزار جامع و كامل هستند ولي نويسندگان بعدي ويژگيهاي ديگري را شناسايي كرده اند كه ادبيات كلي حداقل 20 ويژگي قابل تميز از رهبري خدمتگزار ارائه مي دهد كه اين 20 ويژگي 10 ويژگي گرين ليف را به نوعي پوشش مي دهد. كه بعضي از آنها مثل خادميت، تشويق و ترغيب و غيره در ليست هست ولي بعضي ديگر در طبقه وسيعتر تركيب شده است مثلاً مفهوم سازي و دورانديشي در طبقه چشم انداز قرار گرفته اند. اين 20 ويژگي در طبقات ويژگيهاي لازم و ملزوم قرار مي گيرند. ويژگيهاي لازم شامل ويژگيها و خصوصيات متمايز و كيفيتهاي عملي است كه به رهبران تعلق دارد و از طريق رفتارهاي رهبر بخصوص در محيط كار مشاهده ميگردد. ويژگيهاي ملزوم رهبري خدمتگزار شامل خصوصيات موثر و اثربخشي آنهاست، هرچند كه ويژگيهاي لازم از هم مجزا هستند ولي با هم در ارتباطند و در بيشتر موارد اين ويژگيها به طور متقابل در هم اثر ميگذارند. ويژگيهاي ملزوم رهبري خدمتگزار مكمل و فزون بخشي ويژگيهاي لازم هستند و آنها ماهيتاً ويژگيهاي ثانويه نيستند بلكه مكمل يكديگرند و در بعضي موارد پيش نيازهايي براي رهبري خدمتگزار اثربخش محسوب مي گردند(Russell, 2013).
